Een hoop uitbreiding...

Er is veel gebeurd de afgelopen weken…Tijd voor een nieuw blog!

Mieke is vijf weken geleden bevallen van twee prachtige witte geite-lammeren. Niks zwart-wit…Maar gewoon spier en spier wit. Dagen, of beter gezegd weken achtereen heb ik om de twee uur het geitenhok bezocht. Alle veranderingen nauwlettend in de gaten gehad en tot drie keer toe ben ik overtuigd geweest van het feit dat Mieke zou gaan bevallen. Ik wilde het niet missen. Zelfs Teun is een aantal keren midden in de nacht voor me gaan kijken om mij wat rust te gunnen. Het kon bijna niet gekker. Mijn buurman heeft meerdere malen de kont van Mieke bekeken. Mijn vader ging trouw om de twee uur naar de kont van Mieke kijken, Jeroen is er een paar keer snachts uitgeweest om naar de kont van Mieke te kijken en ik heb natuurlijk ook iedere twee uur naar de edele delen van mijn toekomstige melkgeit gekeken.

Op zaterdagavond zat ik er volledig doorheen. Ik was moe, had slaap nodig. Het was voor mij extra druk omdat Teun de week ervoor zijn pols had gebroken. Om twee uur heeft Jeroen gekeken en om half zes stond ik weer bij het hok. Mheeeehhhhh, daar kwam Mieke naar buiten en daar kwam een klein Mheeehhhtje achter aan gevolgd door een nog kleinere Mheeehhh. Van blijdschap en vermoeidheid heb ik ook maar een potje staan brullen in het geitenhok. De kleinste was nog helemaal nat. Mieke was apetrots en gelijk op en top moeder. Een bokje en een geitje…Het kon niet mooier.

We hebben ze Baako (eerstgeborene) en Sofie genoemd. Ze groeien als kool en Mieke eet als een slootgraver. Langzaamaan ben ik haar aan het melken. Niet te veel natuurlijk, want er moet genoeg overblijven voor de kleintjes.
Nu zo naar een week of vijf melk ik elke dag ongeveer een liter. Ik heb nu al twee keer kaas gemaakt. Mieke is er al helemaal aan gewend. Mijn buurman heeft een melktafel voor me gemaakt. Prachtig ding.
De eerste paar dagen wilde er niet op. Maar inmiddels weet ze dat ik lekkere schilletjes bij me heb en ze haar geitenmeusli daar krijgt. Ze staat dus al op de melktafel op me te wachten. Weer of geen weer. Regen of hagel. Ze staat op de melktafel met een vragende blik naar binnen te kijken alsof ze klok kan kijken. Baako en Sofie zijn tijdens het melken echte etterbakken. Ze proberen de handschoenen uit mijn jaszak te stelen (wat eigenlijk ook altijd lukt) en ze bijten en kauwen op mijn armen, handen, haar en alles waar ze nog meer bij kunnen.

Ven de eerste melk heb ik verse Chevre gemaakt. Goed gelukt, heel eenvoudig..Maar veel te veel voor mij alleen. Ik ben thuis namelijk de enige die geitenkaas eet. Nu heb ik een gouds kaasje gemaakt. Hij is inmiddels in een pekelbadje geweest. Nu is het tijd om te rijpen.
Mieke heeft inmiddels een flink stuk van onze grasweide in haar bezit. We halen de mest iedere dag weg en zo blijft het een mooi fris graslandje.

Lola onze Vlaamse reus is een week of vier geleden ontsnapt. Ze heeft een nacht samen met haar grote vriend Boris door de tuin gescharreld. Kortom we weten bijna wel zeker dat ze binnenkort weer een nestje krijgt. Dat had voor ons niet per se gehoeven. We hebben nog genoeg konijnen in de vriezer. Maar goed, het is niet anders en we zullen ze met behulp van Lola goed en gezond groot brengen. Wil er nog iemand konijn???
Met de kippen gaat het prima, ze leggen trouw elke dag mooie grote witte eieren. Zelfs Dirk en Josefien leggen netjes elke dag een klein eitje. Ideaal als halve eitjes te gebruiken in recepten. We hebben al flink wat potten Lemon curd gemaakt en natuurlijk ook al heel veel cakes gebakken. Je moet wat. Maar ook verkoop ik eieren die ik over heb.

En dan…de bijen. Teun en ik zijn in maart begonnen met een imkercursus. Afgelopen jaar heb ik al eens bij een imker gekeken. Mooi, bijzonder, interessant, maar tjonge jonge wat ben ik toen gestoken. In mijn nek, vlak achter mijn oor. En aan de achterkant van mijn arm. Ik heb er bijna een week last van gehad. Dus heel happig op bijen was ik eigenlijk niet. Maar uit respect voor het bijzondere volk wilde ik er toch meer van weten. Bovendien zijn er in Woltersum geen honingbijen. De dichtst bijzijnde imker zit in TenBoer of Schildwolde. Zeker 4 tot 5 km bij ons vandaan. We hebben twee weken geleden alle imkermateriaal overgenomen van een man die er niets meer mee deed. Erg blij met onze aankoop. Want als we alles nieuw hadden moeten aanschaffen waren we vele malen meer geld kwijt geweest. We hebben gekozen voor Buckfast volken. Herkenbaar aan hun zachtaardige gedrag. Twee volken zodat we ze met elkaar kunnen vergelijken. Goed voor het leerproces. Het ophalen alleen al was een leerproces op zich. We moesten bijna 220 km rijden om er te komen. We hadden twee broedkamers meegenomen. Maar we waren er om half vier. Een onmogelijke tijd natuurlijk, want de bijen waren nog volop aan het vliegen. Tegen half acht konden we op weg terug naar huis. Wij, Teun en ik, de kinderen en 40000 bijen in de kofferbak. Na nog geen drie kilometer zat de eerste bij op het achterraam... Na vijf kilometer de tweede…
Ik zweette peentjes. Voor de afsluitdijk hebben we beide bijen de auto uitgezet. Alles nogmaals goed nagekeken en gelukkig is het gedurende de hele reis bij drie bijen gebleven. Niemand gestoken. Maar spannend vond ik het wel. Thuis hebben we de bijen op het voor hun gecreëerde plekje gezet. Achter het kippenhok, mooi afgezet. Vliegspleet naar oost-west…Kan niet beter.

De volken vliegen op dit moment dan ook af en aan met stuifmeel van de paardenbloemen. Die groeien hier genoeg. Vandaag hebben we beide kasten van top tot teen bekeken. Om één kast maken we ons een beetje zorgen. De koningin legde weinig eitjes en ook had het volk weinig voer meer. We hebben het volk dan ook maar bijgevoerd met suikerwater. We zijn benieuwd hoe het over een paar dagen is.

De eerste broed in de broedmachine is mislukt. Geen enkel ei was bevrucht. We snappen eigenlijk niet waarom en geven het nog een tweede kans. Nu luchten we de eieren elke dag tien minuten. Misschien dat dat helpt. Nu na 1 week in de broedmachine lijkt 80 procent bevrucht. We zijn benieuwd. Nog even geduld.

Ach, en dan hebben we de moestuin nog…De eerste spinazie is geoogst. De druiven lopen uit. En ik heb al van alles gezaaid en gepoot. Deze week gaan de aardappels de grond in. Ook zaai ik nog de bieten. De boontjes ga ik voorzaaien dit jaar…Genoeg te doen. We hebben vanuit Sicillie diverse zaden meegenomen. Prachtige courgettes en reuzenspinazie....

Wordt vervolgd…

Desem....enzo

In één van de laatste nummers van Jamie’magazine stond een prachtige stuk over broodbakken. Hoe wordt je zelf dé bakker van een perfect desembroodje…Gretig begon ik met lezen. Net toen ik er lekker in zat en al mijn bak-genen op en top gemotiveerd waren bleek het stuk voorbij en ging het stuk dus meer over de bakkwaliteiten van de schrijver van het stuk, dan over hoe je deze kneepjes zelf onder de knie krijgt. Kortom, diep teleurgesteld ga ik zelf maar weer aan de slag.

De vorige keer dat ik het geprobeerd heb was het niet helemaal geen succes. Het eerste broodje rees prima, maar de smaak was niet helemaal mijn ding. Het tweede broodje idem dito, maar net toen ik het een beetje had opgegeven en mijn laatste desem een broodje had gebakken (ik had dus geen klontje bewaard, want ik dacht dat het toch niets zou worden..) was het broodje subliem van smaak. Ik kon mezelf wel voor mijn kop slaan, want al die weken roeren en voeden waren niet voor niks geweest, maar ik was weer eens te ongeduldig.

Dus daar gaan we weer….Dagen roeren, voeden, wachten, ruiken…..Nog steeds niet mijn ding. Maar toen kreeg ik van @Kielsterkip een beetje desem welke hij een aantal jaren geleden gekregen had tijdens een vakantie in Duitsland. Hij bakte er al een aantal jaren succesvol brood mee. Dat moest mij toch ook lukken.

Na een week roeren, voeden, roeren en ruiken ben ik begonnen aan een prachtig deeg van eiwitrijke bloem. De broden rezen fantastisch en ook het uiterlijk van de broden was prachtig. Maar…..ik vond het verdraaid veel weg hebben van het duitse brood. Stevig, taai en zurig…Is dit het nou?

De weken nadien heb ik heel veel broden gebakken. Met verschillend resultaat. Van redelijk te doen, tot heerlijk, van pannenkoekmodel tot prachtig gerezen. Maar tevreden ben ik niet geweest.

Met een hoop vragen en hoge verwachtingen ben ik twee weken geleden begonnen aan de cursus broodbakken van Tees T. Bij bakker Albert in Vianen en les van Edwin van Desemenzo…Leren brood begrijpen was het motto van de lessen. En waar ik de meeste cursussen en workshops maar flauwtjes in elkaar vind zitten, zat deze flitsende cursus vol met wetenswaardigheden die nergens, maar dan ook nergens te vinden zijn op het internet. Echte pure kennis die je zou moeten hebben als je jezelf als thuisbakker een beetje serieus neemt. Ik heb brood een beetje beter leren begrijpen. Weet inmiddels dat ik meer geschikt ben voor een mannendeeg, en dat knuffeldeeg echt de beste basis is voor je homemade pizza. Ook stond de cursus bol van tips hoe je zonder toevoegingen een fatsoenlijk houdbaar brood kan bakken. Ook met desem.
We vonden de cursus nogal duur voordat we er aan begonnen. Maar we hebben dit inmiddels bijgesteld.De cursus kost veel, maar is zeker niet duur. Het verschil tussen een karbonade van de C1000 en een karbonade van Henkie & Hammie…Een wereld van verschil dus.

Thuis heb ik een aantal broden gebakken. Met de kennis van de cursus uiteraard.

300 gram bloem
75 gram volkoren meel
125 gram rogge
125 gram desem (volkorenroggedesem)
10 gram zout
100 gram zadenmix (geweekt)
340 gram water

Bakken op 230 graden…Doe je best…Op de foto zie je mijn resultaat..

En weg zijn ze...het hok is leeg

Je leeft er een half jaar naar toe. Henk & Hammie groeiden gestaag. Alles geregeld. Slachtblikjes, papieren, vervoer en slachter, en daar gingen ze afgelopen zondag.

We hebben zelf een karretje gekocht om ze te vervoeren. Dus zaterdagavond hebben we ze richting huis gehaald. Het ging verbazend vlot en snel. Dat moest ook wel want zodra Teun en ik even stil stonden werden de graszoden ter plekke omgekeerd. We hadden een hoop gegier verwacht, maar niets was minder waar. Ze waren eigenlijk gewoon rustig en nieuwsgierig. Eenmaal in het karretje, gevuld met lekker fris stro gingen ze rustig liggen. Ze hebben heerlijk liggen slapen. De volgende ochtend hebben we ze naar Zuidbroek gebracht. Kids achterin. We hebben de slachterij bekeken. Alle papieren overgedragen en Henk en Hammie de kar uit gelaten. In de stalletjes richting het einde.

Ze zijn als eersten aan de beurt. Ze stonden voor aan. Ik heb ze allebei nog een aai gegeven. Het klinkt stom. Maar ik mis ze en tegelijkertijd verheugde ik me er op om ze weer op te halen. Doormiddel van een soort koptelefoon (grote tang met doppen) krijgen ze een enorme electrische schok. Ze zijn gelijk buiten bewustzijn. Ze voelen er helemaal niks van. Daarna worden de grote slagaderen doorgesneden. Hun hart stopt binnen een minuut met kloppen.
Nadien worden hun haren er in een grote badkuip afgehaald en worden ze in tweeen gedeeld. De kop komt apart mee en ook de ingewanden gaan mee. Zelfs het bloed wil ik weer mee naar huis. Ik ga er bloedworst van maken. Hier houd ik helemaal niet van, maar ik wil alles gewoonweg gebruiken.
Het is leeg in het hok. De kippen zijn wel blij dat ze weg zijn. Zij waren hun leven bijna niet meer zeker. Vorige week heeft Hammie 1 van de kippen verorbert. Met huid en veer. Het beestje kon niet snel genoeg vluchten in de modderpoel voor de vreetgrage monsters. Toen ik op de hectiek af kwam was de kip al overleden en in stukken gescheurd. Ik heb de kip maar uit het hok gehaald en in de groene bak gedeponeerd. Er was geen kip meer van te maken. Even later zagen we de varkens weer zo fanatiek doen. Mijn dochter liep er heen en zag dat ze toch nog een afgescheurd pootje hadden gevonden. Deze was niet meer af te pakken. Alleseters zijn het. En nu…nu eten wij hun.
Op mijn twitterbericht waarin ik meldde dat we de varkens naar de slachter had gebracht heb ik wel wat reacties gekregen. Hoe kun je nou je eigen dieren opeten??? Ik begrijp het best dat dit voor sommige mensen moeilijk is. Maar ik weet precies wat ze gegeten hebben, ze zijn veel ouder geworden dan hun broertjes en zusjes en bovendien hebben ze flink wat ruimte gehad en hebben kunnen wroeten naar hartenlust. Ook hebben ze een flinke dosis knuffels gehad. Kortom…Ik denk dat ze het beter gehad hebben dan de karbonaadjes bij de slager.
Daarnaast hebben we onze veestapel uitgebreid met 3 eenden. Twee vrouwen en een man. Ze komen van onze achterbuurman. Anders waren ze al geslacht. Nu liggen ze heerlijk in het stro en badderen ze in de lege trog van de varkens.

Mieke is inmiddels hoog drachtig. Ze kan iedere dag bevallen. Haar uiers zijn er klaar voor. Wij ook. Elke twee uur loop ik naar achteren om te kijken hoe het met haar gaat. Ze heeft nog niet eerder gelammerd dus geen idee hoeveel hulp ze nodig heeft. Bovendien wil ik het niet missen. Kortom ik heb mijn hele leven nog niet zoveel naar een geitenkont gekeken, maar ik haal het aardig in de afgelopen weken. Gelukkig vind Mieke het niet genant.

Ook hebben we de eerste eieren in de broedmachine. 20 stuks Poulle de Bresse en 8 Serama eitjes. Er passen 48 eieren in, maar omdat de broedmachine nieuw is wil ik hem niet gelijk volladen. Eerst maar eens kijken wat het doet. We zijn de vorige broedmachine nog niet vergeten. Deze zorgde voor mooi volgroeide kuikens die vervolgens niet uit het ei konden komen en alsnog stierven. Dit was echt heel naar.

Met het brood bakken gaat het overigens goed. Ik krijg het desembakken steeds beter onder de knie. Samen met een vriendin ga ik aan het eind van deze maand een broodbakcursus volgen. Ik ben heel benieuwd hoe de resultaten zullen zijn na de cursus.

Ook beginnen we deze week met een imkercursus. Kortom we hebben het druk. Maar dat is niet erg…allemaal met een goed doel. Weet wat je eet en haal het dichtbij. Niet per definitie biologisch, maar zeker wel dier en natuur vriendelijk.

Maar terug naar Henkie en Hammie…We hebben ze dinsdagmiddag weer opgehaald. Met zijn tweetjes hingen ze gedeeld door twee in de koelcel. De slachter vond dat ze wel wat zwaarder hadden mogen zijn. 70 kilo per stuk ongeveer. Geeft niks, wij vinden ze mooi.

We hebben ze meegenomen, inclusief darm, bloedworstzakken, bloed en de ingewanden. Alles dus…Na thuiskomst merkten we dat we helaas de oren en de hersenen niet mee teruggekregen hebben. Beetje jammer, leer voor volgend jaar.

We hebben ze aan de balken in de schuur gehangen. De bijkeuken hebben we omgetoverd tot slagerij en na een nachtje uithangen hebben we ze samen met een slager bij ons in de bijkeuken verdeeld in hapklare brokken voor de vriezer. Zeer indrukwekkend. De slager was een kennis van een vriend van ons en een absolute vakman. In alle rust heeft hij uitgelegd wat en hoe en waarvoor we het konden gebruiken. Ook sprak hem het idee van alles gebruiken wel aan. We hebben een bakje restafval overgehouden van slechts 720 gram. De rest van de varkens wordt op een of andere wijze gebruikt.
• Het bloed voor de bloedworst
• De lever voor de leverworst en de pate
• De botten voor bouillon
• Het vel voor binding in worsten en snert
• Vetspek voor reuzel en kaantjes en natuurlijk worst
• De koppen voor vlees in de paté

De opbrengst is dan ook grandioos. We hebben inmiddels de buikspek stukken onderverdeeld in speklappen en deels in zeezout met kruiden om er rookspek van te maken. Ook hebben we 1 van de achterpoten van Hammie gebruikt om hem in zout te leggen. Het zal een soort parmaham worden. Met jeneverbessen, peper, majoraan en tijm. De ham blijft een maand in het zout liggen en komt dan net als de worsten aan de balken te hangen. Over 9 maanden is hij klaar…
De bouillon is inmiddels gemaakt en wordt geweckt in mijn hoge druk pan. De pate moet nog, maar de potjes die ik ervoor wil gebruiken heb ik inmiddels in huis. Het wordt vervolgd..

Chocoladetaart met geweckte peren, gaten in de dijk met sokken op zolder en andere beslommeringen

Soms heb je een trap onder je kont nodig, en loopt alles even niet zoals je wilt. Na de evacuatie van bijna 30 uur ben ik toch zeker 3 dagen van slag geweest. Verstand en gevoel werkten even niet samen. Verstandelijk beredeneer je dat het geen ramp geworden is, je huis gewoon droog is gebleven en iedereen veilig en gezond is. Maar toen de mensen van de kerk de zondag na thuiskomst aan onze deurbel stonden te trekken schrok ik toch. Die bel wordt echt enkel gebruikt in noodgevallen of door mensen die niet tot onze vrienden en kennissenkring behoren, en ja, sinds TNT niet meer met de vaste vertrouwde postbode werkt ook de ZZP-er van de TNT.

Om mezelf weer wat bij elkaar te schrapen wilde ik ook de Woltersummer Rommelkoeken bakken. Maar sukkel die ik ben..Ik was de havermout vergeten. Dit pak stond toen ik de koekjes al in de oven had nog steeds keurig op het aanrecht en ondanks dat ik genoeg signalen had op kunnen pikken dat er iets niet klopte is er niets werkelijk doorgedrongen. Het drong pas door toen ik tijdens het opruimen het volle pak havermout in handen kreeg. 'Oh vandaar……'! Ondanks dat ze eigenlijk best lekker waren, waren ze niet mijn eigen rommelkoeken en tja..Dan maar naar onze eigen modderige vuilnisbakken achter in de tuin. Hammie en Henkie vonden ze heerlijk. Maar daar stond ik in de keuken. Stomme dijk ook! En zo ontstond het idee van ‘Gat in de dijk koekjes’. Met zandzakken natuurlijk. Sindsdien overladen door allerlei pers. Heel grappig wat een ideetje te weeg kan brengen. Naast mijn huis staat een verkoopkastje en ze vliegen weg. Knapperige gember, anijs & kaneelkoekjes. Handgevormde dijkjes met gat en suikerklontjes bovenop. Deze laatste symboliseren de vele zandzakken op de dijk hier.

Twee dagen later lukte het bakken alweer een stuk beter. Al een tijdje experimenteer ik met chocolade cake.

En dan het liefst in combinatie met peer. In mijn kelder staat een hele voorraad. Allemaal peren van Landgoed Ewsum. Helaas verkleurden de peren na het op siroop zetten aan de bovenkant bruinig. Tja, onverkoopbaar. Maar zeker niet minder lekker en voor dit doel prima te gebruiken. Meestal zijn chocolade cakes droog en wordt er voor de chocoladesmaak enkel cacao gebruikt. Ik vind dat jammer. Als je dan een cake bakt...doe het dan goed! Hierbij geef ik jullie het recept.


250 gram zachte roomboter
250 gram ei
250 gram suiker
250 gram zelfrijzend bakmeel
50 gram cacao
150 gram gesmolten chocolade (puur)
Snufje zout
Peren uit de weck, peren op siroop of verse peren.


Klop de boter en de suiker luchtig en voeg 1 voor 1 de eieren toe. Voeg de chocolade en de cacao toe. En als laatste de bloem en het snufje zout.
Doe het deeg in een ingevette springvorm. Druk de uitgelekte peren in partjes in het deeg.
Bak de taart op 150 graden 55 minuten. Zorg dat de cake niet te gaar wordt. Hij moet een beetje klef blijven. Tenzij je het liefst een wat drogere cake hebt…maar dat kan ik me niet voorstellen.


Verder zijn we druk bezig met het bekijken wat en hoe we onze tuin en het dierenpark moeten organiseren om ook volgend winter flink te kunnen eten van de opbrengst..We hebben inmiddels alle jonge konijnen in de vriezer. Mijn man heeft ze geslacht. Een heel bijzonder gezicht. Misschien waren we eigenlijk al wel een beetje te laat met slachten want de konijnen waren al heel erg groot. De eerste drie hebben we direct in de vriezer gedaan. We hebben ze niet laten besterven. Dit hadden we natuurlijk wel moeten doen. Maar gewoon simpelweg niet aan gedacht. Het eerste konijn hebben we al opgegeten. Na anderhalf uur sudderen in kruiden en rode wijn viel het vlees van de botten. Prachtig en heerlijk bovendien. De andere zes heeft mijn man vandaag geslacht. Nu laten we ze wel besterven. Op zolder. Het heeft bijna iets rustieks. ‘Aan je sokken op zolder’.

En onze Poule de Bresse kippen zijn weer aan de leg. Dit komt absoluut doordat we de kippen en Henkie en Hammie van elkaar gescheiden hebben. De kippen werden gewoon nerveus van die vreetgrage monsters. We willen van de Bresse kippen straks eieren uitbroeden en dan een maand of 4 a 5 opfokken en dan huppakee de vriezer in.


Afgelopen week hebben we bij onze achterbuurman een kijkje mogen nemen in zijn eenden opfok bedrijf. Een erg bijzondere ervaring. We eten graag eend en het is dan ook erg bijzonder om te zien waar die eendefilets vandaan komen. Uit onze achtertuin dus...bijna 8000 eendenkuikens van het merk Pekingeend. Loopeenden. Geen water te bekennen om in te zwemmen. Enkel stro om in te liggen. Wat het meest indruk maakte was eigenlijk de eigenwijze koppies van die eenden. Eigenlijk willen we dus geen eend meer die zo massaal is opgegroeid, maar gewoon echt in de achtertuin. Gras etend. Geen 70 gram per dag groeien !?! en de pan in met 7 weken, maar rustig en relaxed al spartelend en trappelend groot worden. Lijkt ons beter. Maar zijn ze mooi of zijn ze mooi?

We verwachten de geitenlammeren van Mieke zo rond eind april. Hammie en Henkie hebben dan inmiddels het veld geruimd en onze vriezer gevuld. Op dit moment zien we nog niets aan Mieke. Ze heeft wel een bolle buik. Haar uiers lijken iets te groeien, maar ik weet niet precies wat ik kan verwachten of wat ik zou moeten zien. Voor mij is het net als voor Mieke de eerste keer dat ik meemaak dat er geitenlammeren geboren gaan worden. Ik verheug me er op. Volgens diverse sites moeten we tot minstens zes week voor de bevalling wachten voor we iets zullen zien veranderen aan de uiers. Ach, het zal wel goed komen…
Voorlopig eerst nog maar even wat bakken. Zaailijsten bekijken, de kelder leeg maken en nog wat kleine klusjes doen in de tuin. We genieten volop van de zoetzure courgettes, de appelmoes, bieten enzovoort. Ook heb ik nog flink wat winterwortels geoogst vandaag. Morgen lekker hutspot.
Zou er nog echt winter komen?

Evacuatie Woltersum...en meer..

Dit keer even geen blog over eten, koken of zelfredzaamheid. Maar een blog over zelfbehoud namelijk de evacuatie uit Woltersum. We wonen er maar met een kleine 400 mensen en veel mensen hadden nog nooit van Woltersum gehoord. Maar dat is nu anders. Ons dorp is groot in het nieuws geweest de afgelopen dagen. Al mijn buren, mijn kinderen en ook mezelf heb ik regelmatig voorbij zien komen op diverse zenders. Onze Huub heeft wel 50 keer dankbaar een broodje aangenomen uit de handen van een militair, en onze buurman van een paar huizen verderop heeft zeker wel 400 keer verteld dat hij zijn huis niet uit wilde en bleef om voor koffie te zorgen voor de hard werkende militairen. Gelukkig is de waterstand de afgelopen dagen door het spuien zo gedaald dat de dreiging voor een dijkdoorbraak is geweken. Het is erg spannend geweest. Heel bewust van hoe hoog die dijk eigenlijk is en hoe laag onze huizen eigenlijk liggen ten opzichte van de dijk ben ik er gisteren, nadat we onder politiebegeleiding, naar huis zijn gereden, even gaan kijken op de dijk. De laatste militairen bliezen de aftocht. We hebben ze uitgezwaaid. De kruiwagens op de dijk zijn de stille getuigen van het harde werken..

De bewoners namen hun dorp weer terug in handen. Het was een beetje een ‘eind- oorlog’ gevoel. Tenminste ik kan me nu wel een beetje voorstellen hoe dat geweest moet zijn. Dorpsbewoners hebben de vlaggen gehesen en spandoeken gemaakt om iedereen te bedanken. Want er is eigenlijk niets anders dan lof. We zijn fantastisch opgevangen. Door iedereen! Een groep dorpsbewoners was s ’nachts al aan het werk geweest met zandzakken. Dit totdat het leger en de ME het dorp overnam. Om half twee s ’nachts werd ik al uit bed gehaald met de vraag of ik mijn auto weg wilde zetten. ‘Het leger moest er langs.’ Natuurlijk heb ik geen oog meer dicht gedaan. Ik wilde graag naar de dijk om te kijken, maar tegelijker tijd wilde ik geen ramptoerist zijn en niemand in de weg lopen. Ik heb liggen luisteren naar de voorbij denderende vrachtwagens en overvliegende helikopters. Toen er om twintig minuten over vijf een groepje ME’ers op de deur stond te bonken en met lichten naar binnen stonden te seinen was ik dus ook niet meer echt verrast. Ik had er op liggen wachten. ‘Mevrouw, u wordt verplicht geëvacueerd. De dijk is gevaarlijk verzwakt. Het water kan hier tot 2 meter hoogte komen. Hoeveel mensen zijn hier? Zes? Heeft u vervoer? U heeft een kwartier de tijd om te vertrekken. Breng uw dierbaarste spullen naar boven. En breng uw dieren in veiligheid. ‘ Ik kan je vertellen…dan ben je ineens heel snel. Gelukkig werkte Laurens (oudste zoon met down en autisme ) goed mee. Hij had zo een schone luier om en stond in de kleren. Iets wat hij anders nooit zo zou doen. Mijn man haalde de jongste uit bed en ik stond de andere twee te commanderen om zichzelf aan te kleden, terwijl ik de fotoboeken op de eerste verdieping gooide. De computers en de doos met papieren volgden de zelfde weg. Mieke werd uit stal gehaald. We hebben haar in de schuur gezet. Hier had ze de mogelijkheid om in wassend water op allerlei apparaten en kasten te springen. Via de werkbank zou ze vast de zolder bereiken…Tja wat moet je anders. Het Lola, onze Vlaamse reus hebben we op zolder in een doos gedaan en de hond hebben we meegenomen. Henkie & Hammie zijn gebleven en de kippen ook. Welke keus heb je in een kwartier? In een lange rij het dorp uit. Begeleid onder ME busjes. Zeer bizar. Mijn dochter vroeg waarom al die oude busjes er nou waren. Weet zij veel waar die voor dienen. Ik wilde graag naar de Tiggelhal. Eigenlijk is het hele dorp er bijna heen gegaan. We zijn er fantastisch opgevangen. Binnen ‘no-time’ stond er allerlei pers voor de deur en liepen overal mensen met camera’s. Gelijk kregen we koffie en broodjes aangeboden. Er was een gelaten nuchtere sfeer. ‘Als de dijk het begeeft, tja dan is het zo.’ Wat kun je er ook aan doen? We kunnen als kleine nietige mensjes wel heel wat willen. Maar tegen zoveel kuub wassend water is niks bestand. Later op de dag zijn wij naar het huis van mijn schoonouders vertrokken. Daar heb ik mijn man en de twee jongsten achter gelaten. Laurens was inmiddels wel gewoon naar school. De chauffeur belde al heel attent op. Ze had op het nieuws gehoord dat Woltersum geëvacueerd was. Waar we waren? Ze zou Laurens komen halen. Fantastisch toch?

Al bellend ben ik met Jeroen en hond terug gegaan naar de Tiggelhal. We kregen nog de gelegenheid om dieren te halen, want ook alle koeien en schapen moesten worden geëvacueerd. Er moest veel geregeld worden. Medicijnen had ik niet meegenomen voor Laurens en ook moest er een passende logeerplek gevonden worden. Normaliter logeert Laurens bij mijn ouders. Maar die waren inmiddels ook geëvacueerd, dus die optie verviel. Gelukkig bood het logeerhuis uitkomst. Helaas werd Floyd onze hond buiten de tichelhal gebeten door een andere hond. Die oude sok van ons doet echt helemaal niks. Maar een andere hond had honger en beet hem een half oor af. Bloeden dat het deed. Het was dweilen met de kraan open. Gelukkig met hulp van een aardige militair en een willige dierenarts werd het bloeden gestelpt. Helaas moest Floyd nog wel naar de dierenarts. Mijn lieve ouders hebben dit van me overgenomen. Het was zo raar afgebeten dat er geen mogelijkheden waren om te hechten. Onder operatie is er huid vrij gemaakt en kraakbeen verwijderd. Pas aan het einde van de middag werd Floyd weer wakker.

Ondertussen kon ik met buurman en agenten mee om de dieren in veiligheid te brengen. Onder begeleiding naar je eigen huis. Alle huizen waren gekenmerkt met kruizen op de ramen. De enige auto’s die er waren en de enige mensen die er waren in het gebied waren van politie, leger of ME. De agenten zijn meegegaan naar ons huis. Ze hebben konijnen uit hun hokken gevist en met opengekrabde handen hebben ze de dieren lief op zolder eten gegeven en water. Mieke is meegenomen en in een trailer geplaatst. Weg uit het gebied. Hoe zou je je huis weer zien…? Nadat ik weer terug was in de Tiggelhal heb ik me afgemeld en Laurens in Bedum kleding gebracht. Een half slapende Floyd opgehaald en samen met Jeroen richting Oude Pekela. Daar zouden we de nacht doorbrengen. En dat hebben we gedaan ook, alleen niet op de plaats waar we dachten. Mijn man had de houtkachel bij zijn ouders aangedaan. Een wijntje gekocht. Allemaal in de gedachte van even een relaxte avond. Wachten op wat komen gaat. Maar ik had mijn jas nog niet op de kapstok. Teun wilde boven de kamers van de kinderen klaar maken. Maar de rookontwikkeling die hem tegemoet kwam toe hij de deur naar boven open deed wist hij genoeg. Deur dicht. ‘Doe je jas maar weer aan, neem de kinderen mee. Ik bel 112.’ Binnen drie minuten zat ik met kids en hond weer in de auto. De sirenes kwamen al gillend aangeraced. Brand vlak buiten de schoorsteen.

Bij mijn broer in Oude Pekela hoorden we een uurtje later dat het geen vijf minuten later ontdekt had moeten worden of het hele dak had in lichte laaie gestaan. Veel schade, maar het had veel erger kunnen zijn. Gelukkig konden we bij mijn broer slapen. Matrasjes verdeeld over de slaapkamers. Maar lang hebben we niet geslapen. Onze kleinste gooide roet in het eten. Kwart voor vijf vond hij het wel mooi geweest. Het is ook zo gezellig om met papa en mama op 1 kamer te liggen… Na een heerlijk ontbijt is Teun naar het huis van zijn ouders vertrokken om puin te ruimen. En ik ben met kinderen naar de Tiggelhal gegaan. Hopend op goed nieuws. Langzaamaan druppelden de Woltersummers binnen. En na een uurtje en twee kopjes koffie verder kwam het verlossende nieuws. Jullie mogen naar huis. Blijkbaar was het nieuws dat wij kregen in de tiggelhal wat voorbarig. Want toen wij voor de brug in Ten Boer stonden om naar Woltersum te rijden hoorden we nog op radio noord dat we voorlopig niet terug mochten. Maar gelukkig bleek dit nieuws niet juist. We mochten wel terug. Onder politiebegeleiding weer terug… Thuis troffen we de kleine chaos aan die we zelf veroorzaakt hadden voor vertrek. En ook Mieke had haar best gedaan in de schuur. Met opluchting hebben we de rotzooi opgeruimd. Ook Teun heeft bij zijn ouders de beneden verdieping weer bewoonbaar gemaakt met een beetje hulp van mijn broer. Alle buren hebben zich gisteren nog verzameld in de kroeg op de hoek. We hebben nog even gekeken. RTV noord was er bij. Maar voor mij was het genoeg. Thuis op de bank het verdiende glas wijn. Toen lekker in bed…

Herfst & Zuurkool

Het is herfst bij mij in de tuin. En niet een beetje. Het regent bladeren. We maaien bladeren. Grasmaaien hoeft niet meer, dat groeiseizoen is voorbij. Maar het is wel gemakkelijk om met de motormaaier het blad te verwijderen. Vanmiddag heb ik de pastinaken onder het blad vandaag gegraven. We waren al erg nieuwsgierig of de pastinaken goed waren opgekomen. Pastinaak kiemt niet gemakkelijk en bovendien kiemt het erg langzaam. Dus voordat ik ze met de vork ging opwippen vandaag hebben ze al heel wat zorg gehad. Maandenlang zijn ze beetje voor beetje gegroeid. Van bovenaf leek het heel wat. Maar of de wortel ook daadwerkelijk een echte heuse pastinaak is geworden kon ik nog niet bekijken. Met mijn klomp duw ik de vork in de grond en door het handvat naar achteren te bewegen hevel ik de wortels uit de grond. Blij verrast zie ik een mooie pastinaak tevoorschijn komen, maar het blije gevoel maakt per direct plaats voor laaiend enthousiasme als ik de mega pastinaak er onder zie. Wat een wortel. Breed van boven, uitlopend naar zeer smal. Mooi roomwit, helemaal gaaf.

Huppelend neem ik mijn oogst mee naar binnen. De eerste twee gaan in de soep, maar voor mij is het nu wel zeker dat er ook nog wel pureetjes van aardappel en pastinaak zullen volgen. Lekker bij onze konijnen of bij een wildstoofpotje. Chips van pastinaak met een beetje zeezout. Ook lekker. Over konijnen gesproken. Het duurt niet lang meer. Ze genieten dagelijks van wortels, hooi, voederbiet, droogvoer, groenvoer, appels en wat ook nog meer. En ze zijn eigenlijk wel dik genoeg. Het zal spannend worden. We hebben nog nooit konijnen geslacht. Maar we hebben er al heel vel informatie over ingewonnen. In de boeken van John Seymour wordt het slachten van konijnen uitvoerig beschreven en het verschilt niet veel van het slachten van de kippen. Teun zal het eerste deel doen. En ik zal me ontfermen over het villen. Hier in Nederland wordt er maar weinig konijn gegeten. Eigenlijk kennen we alleen Flappie met kerst. Maar vroeger, Hiermee bedoel ik in voorgaande generaties, werden er heel wat opgegeten en ook in omliggende landen is het heel gewoon. Coniglio staat in Italië ten minste regelmatig op de kaart en we zagen ze bij elke slager liggen. Coniglio con picoli e olive. Konijn met pijnboompitten en olijven. Een ligurisch recept. Dat staat ongetwijfeld bij ons tafel. We hebben 9 konijnen in totaal die klaar zijn voor de slacht. Natuurlijk kan ik me voorstellen dat sommige mensen het zielig vinden. Maar als je eerlijk nadenkt bij het stukje vlees dat je koopt bij de supermarkt of de slager, dan weet je wel beter. Onze konijnen zijn inmiddels de dubbele leeftijd van de industriële en ze hebben heerlijk natuurgetrouw voedsel gehad. Ook hebben ze lekker vrij kunnen lopen en rennen. Iets wat een kip of een konijn uit de winkel niet kan zeggen.

Met Hammie en Henkie gaat het goed. Die jongens groeien echt per dag. De hele familie spaart restjes groenten en brood. Verder graan en af en toe wat brokken. En eieren jatten ze zelf, met hun neuzen zo onder de kippenkontjes vandaan. De boeven.

Mieke is teruggekomen van de bok. Gezellig in de Berlingo van mijn moeder. Prima voor die 500 meter. Ze is bijna drie weken weggeweest en ze is behoorlijk rustig sinds ze terug is, dus ik geloof daadwerkelijk dat het gelukt is. Mieke is zwanger en krijgt als het goed is eind maart een klein geitje of bokje natuurlijk. Heerlijk zo de herfst. De kelder staat vol met weckpotten. Het lijkt een enorme rijkdom.

En ook de wijn zit in de gistingsflessen en de zuurkool zit in de pot… Het is erg gemakkelijk om zelf zuurkool te maken. Bij de boer kun je voor een habbekrats mooie witte kolen kopen. Ik heb een 10 kilo pot. Dus heb ongeveer 14 kilo witte kool dun geschaafd in de keukenmachine. Je hebt ook van die hele mooie houten schaven te koop. Natuurlijk wil ik eigenlijk ook zo’n schaaf. Maar in het kader van: De dingen gebruiken die je hebt en geen onnodige dingen aanschaffen. Heb ik gewoon mijn keukenmachine gebruikt en stamp ik de zuurkool aan met een grote houten stok die ik normaal als deegroller gebruik. Werkt prima. Verder werk ik met een starter. Heel eenvoudig. Niet een gekocht zakje, maar de wei die overblijft van de hangop van 1 liter karnemelk voeg ik toe. (Het waterige vocht dus..)De karnemelk heb ik een dag uit laten lekken in een theedoek. Kruiden doe ik met karwijzaad en jeneverbessen. Ook gebruik ik 10 gram zout per kilo kool die ik koop. Ik kan best lui zijn en ook nu kies ik voor de makkelijkste manier. 140 gram zout dus.

1 kool past precies geschaafd in de bak van mijn keukenmachine, dus dat is precies genoeg voor een volgende laag. Per laag strooi ik een koffielepel zout, (De totale 140 gram heb ik afgemeten in een kommetje) een aantal jeneverbessen en een theelepel karwijzaad. Ik stamp net zo lang met de deegroller tot ik vocht zie. Dat duurt wel even. En ook een paar dagen nadien weet je nog precies dat je zuurkool hebt gemaakt.

Na 14 lagen en flink stampen voeg ik de wei van de karnemelkse hangop toe en stamp ik nogmaals alles goed aan. Met mijn handen en vuisten egaliseer ik de bovenkant en dek het af met een kaasdoek. (Je kunt ook een theedoek of koolbladeren gebruiken) Dan leg ik de stenen op de kool en druk de stenen nog even flink aan.

Het waterslot vul ik met water en dan gaat de deksel er op. 3 dagen laat ik de pot in de keuken staan. Lekker warm rond de 20 graden. Dan verhuist de pot naar de hal. Hier blijft de pot 7 dagen staan. En dan mag de pot naar de kelder. Hier is het nog wat koeler maar vriest het niet. Na 6 weken is de zuurkool al heel lekker. Schrik niet van de witte laag die vaak op de zuurkool ligt. De eerste keer dat we zuurkool gemaakt hadden wisten we niks van een witte laag en hebben we de hele pot leeg geknikkerd in de groene bak. Het jaar er op heb ik tot afgrijzen van Teun toch even wat van de in onze gedachten wederom mislukte zuurkool geproefd en het bleek heerlijk en helemaal niet bedorven. Je kunt het witte er gewoon van af scheppen. Dek de zuurkool nadat je er wat uit hebt gehaald weer goed af. Maak de stenen schoon en vervang het kaasdoek door een schone. Op deze manier heb je tot ver in het voorjaar zuurkool uit je pot. Wij doen ten minste wel een poosje met 10 kilo zuurkool. Wordt vervolgd…

Hammie & Henkie

Onze mini boerderij heeft vandaag weer een enorme uitbreiding ondergaan. Hammie en Henkie zijn vanmiddag bij ons komen wonen. Twee Pietrain biggen van bijna 8 weken oud. Hammie is heerlijk ‘Babe’rose en Henkie is gevlekt. Dat wordt eikels zoeken geblazen. Henkie en Hammie zijn bij ons gekomen om er voor te zorgen dat wij als de winter eindigd ons van het nodige vlees te voorzien. Wij zijn inmiddels aan het idee gewend. Na de intrede van de Poulle de Bresse kip. Eveneens een zeer bewuste keus zijn we qua vleesvoorziening nu ook voorzien van varkensvlees. De hele winter lang kunnen we nog ons best doen om te leren hoe we de heerlijkste worsten en salami’s kunnen maken. Maar eerst mogen Hammie en Henkie flink groeien en genieten wij van hun aanwezigheid. Vanmiddag kwamen ze per kist aan. Hun vorige eigenaar had ze net binnen gekregen. Omdat ik alleen thuis was heb ik eerst even een noodhok ingericht onder de overkapping zodat ik samen met Teun de twee heren naar hun definitieve huisvesting kon brengen. De heren lieten flink van zich horen toen ze uit de kist werden gehaald. Maar gelukkig scharrelden ze binnen een paar minuten gezellig rond in het noodhok rond en lieten ze zich de zoete appeltjes uit de tuin van mijn ouders goed smaken. Teun en ik gingen even een kopje koffie zetten om even in rust de heren te kunnen bekijken. Toen we weer buiten kwamen hoorden we ze al heerlijk tevreden knorren. Om de beurt knorden Hammie en Henkie snuffelend door hun hok. Als we te dicht bij het hok komen gaan biggetjes zo staan dat ze je niet aan kunnen kijken. Hieruit blijkt hun intelligentie al. Slimme jongens. Ze scholen met hun neuzen bij elkaar. Jij ziet niks, Ik zie niks..het is hier helemaal oke! Als ze wat in hun oren hadden kunnen doen, hadden ze het gedaan.

Gelukkig lagen ze na een paar slokken koffie heerlijk tegen elkaar aan te slapen. Na een uurtje snurken vinden we het tijd worden om ze kennis te laten maken met het grote verblijf. We tillen Henkie er uit, Hij giert van angst de arme jongen. Van schrik plast hij over mijn arm heen en ook Teun blijft niet schoon. Goh, wat stinken die jongens zeg. Als je het over geconcentreerd hebt, nou dan is het dat wel…Poeh! In het grote hok staan de konijnen op hun achterpoten te kijken…Wat gaat er gebeuren…? Mieke blijft stijf tegen me aan staan. Hammie en Henkie snappen per direct de bedoeling en schuifelen met hun neus het hele verblijf door..Heerlijk vinden ze het. De staartjes flippen van links naar rechts. En hun neuzen wroeten en wroeten.

De kippen lopen stoer richting de varkens, maar vliegen angstig op als de varkens de enthousiasme beantwoorden door naar hun toe te rennen. Mieke maakt de meest gekke bokkesprongen. De brokken staan met oud brood in de week in de schuur…Voor ons is het tijd voor een douche… Vlak voor het slapen zijn we nog even gaan kijken. Gewapend met zaklantaarn zijn we naar het dierenverblijf gewandeld. De vijf konijnen stonden parmant op hun achterpoten. Kijkend wat we kwamen doen. Mieke kwam gelijk aangemekkerd toen ze me hoorde. In de grote ren, niets te zien..geen biggetjes. Dan hebben ze dus toch het hok gevonden. We schijnen met de zaklamp het hok in. Alle kippen zitten lekker op hun stok. En daar liggen ze...Lepeltje lepeltje midden in een grote hoop stro. Henkie en Hammie, gebroederlijk naast elkaar in diepe rust. Tevreden en onder de indruk van dat vertederende tafereeltje lopen we terug naar huis. Welkom jongens..en Welterusten!